Aswır Abhazca’da anaç bir kelimedir. Yurt adıdır ve zamanla Sawır ve Tawır olarak da söylenmiştir. Bu iki kelime birçok ulusun adı da olmuştur, ayrıca Abhaz Malı, Abhaz Serveti, Abhaz Sığırı demek olan Apsiwa- raxu’nun köküdür. Apsiva-raxu bir hayvan cinsi olarak anlaşılır ve Sawır ya da Tawır kökünden Sıwır (Sığır), Tawar (Davar), Dawı (Deve) ve Taur (Boğa) kelimeleri türer.
Tawır aynı zamanda Yunan söyleminde Taurinie, Taurinias adını almış ve Taur olarak kullanılmıştır. Taur, “dağ” (Tur ve Tauros-Toros) ve “büyük” (Dev, Tawır=Kebir=Kabir) anlamlarına da gelir.
Taurous büyük ve sağlamlık anlamında “Boğa”yı imler ve o dönemin, yani tarım döneminin “kuvvet” kaynağıdır. Kuvvet; hareket ettiren, dönüştüren etkidir.
Bunun yanısıra “Sığır” ise alıcı, taşıyıcı, doğuran ve besleyici olarak “bereket”tir ve boğa tarafından döllenir. Boğa bir yandan tarım ekonomisi üzerinden yerel kültürü oluşturan temel iken bir yandan da bereketin devamını, aktarımını sağlayan eril öğedir.
Yunan-Roma mitinde Minotaurus, Poseidon’un denizden yolladığı bir boğa ile Girit Kralı Minos’un karısı Pasiphae’nin oğullarıdır. Çocuk doğduğunda bir boğanın kafasına ve bir insanın gövdesine sahiptir. Kendisine Minos’un boğası anlamına gelen Minotaurus adı verilmiştir. Bu yaratık her yıl Atinalılar tarafından gönderilen yedi erkek ve yedi kızla beslenir, bir labirentte yaşar ve Atina kralı Theseus tarafından Minos’un kızı Ariadne’nin yardımı ile kurban edilir. Theseus babasının emanetini alan güçlü ve birleyici bir kraldır.
Burada “Boğa”, yani kuvvet siyaset alanında keyfiyet üzerinden gerçekleşirse, halkına eziyet eden ve ayrıca bu eylemi nedeni ile labirente hapsolan kudret sahibini temsil eder. Bu labirentten “Boğa”nın çıkarılması yine Minos’un kızının yardımı ile gerçekleşir. Bunu yapan Theseus’un önemli özelliği babasının bereketini taşımasıdır. Theseus tarafından kurban edilerek halka yapılan zulüm son bulmuştur.
Mısır mitolojisinde Apis, siyah bir boğadır. Kelimenin kökünün yine Apsiwa’dan hareketle Abhazca’ya ait olduğuna dair görüşler vardır. Bakire bir ineği dölleyen ve siyah bir boğa olarak yeniden doğmak zorunda olan Ptah, el sanatçılarının ve özellikle heykeltıraşların koruyucusudur. Antik Mısır’da evreni ve diğer her şeyi yaratan Tanrı’dır. İnsanlarla Tanrı arasındaki aracı olduğuna inanılan Apis’in kutsal ahırı Ptah’ın tapınağıdır. Apis’in ölümü ülkede uzun süreli yasa neden olurdu.
Mısır kültürü için Boğa, Mısır’da sanatın doğması ve muhafaza edilmesine yönelik bir ilke ve kuvveti simgeler.
Hint mitolojisinde Nandhi, okyanusun çalkalanması ile ortaya çıkan kutsal inek Surabhi ile bilge Kashyapa’nın oğullarıdır. Şiva’nın hayvan biçimine girmiş hali olan süt beyazı bir boğadır. Şiva’nın seçilmiş binek hayvanı ve büyük Tanrı’nın bereketini temsil eder. Şiva “Saf Olan” ve “İsminin Anılması ile Arındıran” anlamındadır.
Hint tininde “Boğa” bilgeliğin gücü ve bilgelikle arındıran kudreti temsil eder. Olumlu anlamda yok edici olan “Şiva”yı taşıyan boğa Nandhi, tanrısallığın ancak bilgelikle taşınabileceğinin göstergesidir.
Türk mitinde Boğa’ya hem olumlu hem de olumsuz anlamlar yüklenmiştir. Kuvvet ve kudret timsali olup hükümdar ve hükümdarlık simgesidir. Alplik ongunu olarak yiğitliğin ve gücün simgesidir.
Ayrıca yeraltı tanrısı ve kötülüklerin kaynağı Erlik’in eyerlenmiş dokuz boğası vardır. Bilgisiz, yıkıcıdır. Yeryüzünü karıştırmak ister. Sonsuz karanlıkların içinde yaşar. İradesi yoktur; iradesizliği simgeler. Erlik, iradesini yücelere yöneltmeyen insanın kudretinin bilinçaltı tarafından kontrol edilmesini simgeler.
Buda’nın sesi bazı metinlerde “boğa gibi gür” olarak kabul edilir. Burada hareket ettiren ve dönüştüren olarak sesin gür olması, logos’un insana olan teshiri, insanın kelâmla dönüşmesini sağlayan kudretin simgesidir.
(devam edecek)
Kaynakça:
1- Abhaz Mitolojisi Anaç Mı?, Ömer Büyüka
2- Büyük Dünya Mitolojisi Ansiklopedisi, Arthur Cotterel-Rachel Storm, Alfa Yayınları
