Umut kimin ekmeği?

• Umut, fakirin ekmeği,
• Umut, kralın tanrı olabilme beklentisi,
• Umut, Kaf dağının ardındaki Anka kuşu,
• Umut, yaşam enerjisi,
• Umut, ütopya,
• Umut, bebeğimize verdiğimiz isim,
• Umut, somut kötü verilere rağmen ekonomiye güvenin nedeni,
• Umut, hocanın öğrencisini sopayla adam edeceği inancı.

Kısaca güldüren de umut, süründüren de. Umut, gelecekle ilgili iyi beklentiler taşımamız durumudur. Büyüdüğümüz zaman kendi kararlarımızı daha kolay alabileceğimiz biçiminde gerçekçi umutlarımız olabileceği gibi, “Eşeğin önüne bağlı havucu yiyebileceği” gibi düşsel umutlar da olabilir.

Umut çeşitli şiddetlerde olabilir:

1. Emin olabilirsiniz.
2. Umutlu olabilirsiniz.
3. Endişeli olabilirsiniz.

Nietzsche “Umut en büyük düşmandır” derken özellikle ruhban sınıfının inanç bağlamında Tanrı’ya bağladığı umuda vurgu yapıyor. Doğal olarak Tanrının aracısı olan ruhban sınıfı bu umudun anahtarını elinde bulunduruyor. İster bu bağlamdaki katı bir inanca, ister eldeki somut verilere bağlı olsun, umut, gelecekte bir şeylerin umut eden açısından daha iyi olacağı beklentisini içerir. Beklenti de bir nevi inançtır. Umut beklentisi iyimserlik içerir. Hatta bugünü iyi yarın için feda da edebilirsiniz. “Çile çekersen, ahirette rahat edersin!”, “Bugün harcamazsan yarın araba alabilirsin!” cümleleri örnekler olabilir.

Tabii ki, Umut konusu ele alınınca Pandora’nın kutusundan bahsetmemek olmaz.

Pandora’nın Kutusu

Bu öykü antik Yunan uygarlığına ait mitolojik bir öykü olmakla birlikte, öykünün felsefi bir ağırlığı da vardır.

Mitolojinin en güçlü tanrısı olan Zeus kötü kişileri cezalandırmak için güzel bir kadın olan Pandora’yı yaratır. Pandora’nın yaratılış efsanesi şöyledir:

Zeus, oğlu Hephaistos’tan ilk kadını yaratmasını ister. Zeus’un asıl niyeti Prometheus’un kurnazlıkla çalarak, verdiği akıl yüzünden şımaran insanları cezalandırmaktır. Hephaistos çamurla suyu yoğurarak muhteşem güzellikte bir kadın meydana getirir. Kalbine de ruh yerine kıvılcım koyunca Pandora canlanır. Tüm tanrılar süslenmesi için Pandora’ya armağanlar verirler. Kadının adı bu yüzden Pandora’dır (Yani: Tanrılar armağanı). Zeus’un armağanı ise esrarlı ve kapalı bir kutudur.

Zeus armağanı verirken şöyle der: “Sakın verdiğim kutuyu açma, içindeki iyi şeyler uzaklara kaçar ve onların yerine fenalıklar gelir, seni rahatsız ederler. Bu kutuyu iyi sakla bütün insanların saadeti ve felaketi bu kutunun açılıp açılmamasına bağlıdır.”

Böylece, tanrıların yeryüzüne gönderdiği ilk kadın, Prometheus’un kardeşi Epimetheus’a gelin olarak yollanır. Aslında Prometheus kardeşine Zeus’tan asla armağan kabul etmemesini söylemiştir, ama Pandora’nın güzelliğinden büyülenen Epimetheus bu uyarıyı dinlemez.

Pandora meraklı olduğu için kutunun içinde ne olabileceğini sürekli olarak düşünür. Bir gün dayanamayarak kutuyu açar. Kutunun içindeki hastalık, keder, ıstırap, yalan türü insanları rahatsız edecek ve onları felakete sürükleyecek ne kadar kötülük varsa serbest kalır. Pandora yaptığı hatayı görünce aceleyle kutuyu kapatır.

Zeus, kutuya, kötülüklerin yanına bir de insanların yaşam enerjisi olan umudu koymuştur. Kutu kapanınca umut içeride kalır. Öte yandan Zeus’un isteği olmuş, kötülükler dünyaya yayılmıştır.

Aslında burada iki felsefe vardır:

1. Umut, dağın ardında, biz dağa doğru yürümeyi sürdürelim. Eşeğini kaybeden Nasreddin Hoca da zaten bu nedenle türkü söyleyerek eşeğini ararmış. “Niye türkü söylüyorsun?” diyenlere de “Eşek şu dağın ardında da değilse görün siz feryadı” dermiş.

2. Geleceğinizi öğrenmeye yönelik fazla merak sizi düş kırıklığına uğratabilir. Adam falcıya gidip geleceği öğrenmeye çok meraklıymış. O sabah, falcı “Yarın sabah ölüm görüyorum” demiş. Adam eve dönmüş ve ertesi sabahı endişe içinde beklemiş. Geçen zaman ona zehir olmuş. Sabaha dek uyuyamamış ama ölmemiş. Sevinerek kahvaltı ederken gazetede ölüm ilanında falcının ölümünü okumuş.

Son Not 1: Ernst Bloch’un “Umut İlkesi (2 cilt)” kitabı Umut konusunu kapsamlı olarak işliyor.

Son Not 2: Bu yazımı keyifle okuduğunuzu umuyorum.

Son Not 3: “Umut tüm istatistiklerin ötesindedir.” Adam McLeod.

Son Not 4 “Dünyada elde edilmiş her şey umutla elde edilmiştir.” Martin Luther.